Onderaanneming in de bouw: nieuw strenge regels sinds 1 januari 2025

In de bouwsector wordt u vaak geconfronteerd met verschillende niveaus van subcontractanten. Dit leidt er vaak toe dat de bouwheer het overzicht verliest over de ondernemingen en werknemers die het werk uiteindelijk uitvoeren. Dit kan niet enkel voor de bouwheer negatieve gevolgen hebben, maar ook voor de werknemers zelf. Op deze manier wordt immers sociale dumping in de hand gewerkt en heeft u een minder goed zicht op de arbeidsomstandigheden waarin er gewerkt wordt.

Het zijn precies deze verslechterende arbeidsomstandigheden die de wetgever ertoe geleid hebben om in te grijpen (wet van 15 mei 2024 houdende wijziging van het sociaal strafrecht). De wetgever wou immers voorzien in een systeem of een regel waardoor er meer controle is op de bescherming van de werknemers.

Wat wordt verboden?

Concreet is het onderaannemers niet langer toegestaan om de uitvoeringswerkzaamheden die zij aannemen in hun volledigheid verder uit te besteden. Zij mogen ook niet louter en alleen de coördinatie van de werken behouden, zonder een daadwerkelijke bijdrage te leveren aan de uitvoering van de betreffende werken, dus een louter financiële onderaanneming is verboden sinds 1 januari 2025.

Dit verbod geldt voor onderaannemers in de bouw, maar niet voor (hoofd)aannemers. De wet omschrijft die als “eenieder die zich rechtstreeks ten opzichte van een opdrachtgever verbindt om tegen betaling werkzaamheden uit te voeren of te doen uitvoeren ten behoeve van deze opdrachtgever”. Het gaat dus om de rechtstreekse contractant van de opdrachtgever. 

De wettekst bevat geen uitdrukkelijke uitzonderingen opgenomen, maar wie de wettekst zorgvuldig leest, zal merken dat het verbod niet zo streng geïnterpreteerd moet worden dan initieel gedacht.

De wetgever verbiedt niet dat hoofdaannemers nog onderaannemers inschakelen. Dit mag ook na de wetswijziging uiteraard nog altijd. De hoofdaannemer mag nog steeds onderaannemers inschakelen en onderaannemers mogen nog steeds een deel van hun werk uitbesteden, maar enkel voor zover het niet het geheel van de overeengekomen werkzaamheden betreft.

Praktijkvoorbeelden

Een hoofdaannemer van een kantoorgebouw mag bijvoorbeeld een onderaannemer inschakelen om het sanitair gedeelte voor zijn rekening te nemen en deze onderaannemer mag op zijn beurt nog steeds een gespecialiseerde onderaannemer inschakelen voor bijvoorbeeld de betegeling van het sanitair gedeelte, op voorwaarde dat minstens een deel van het sanitair gedeelte door de onderaannemer wordt uitgevoerd.

Hierna een ander voorbeeld om deze regels te verduidelijken: Een rechtstreekse onderaannemer ALFA van de hoofdaannemer krijgt een opdracht (bv. het verbouwen van een badkamer) en besteedt alle werkzaamheden in de bouwsector uit aan een onderaannemer BETA (bv. uitbreken, loodgieterij, betegelen). Onderaannemer ALFA zorgt naast de coördinatie (bv. opmaak planning, uitrekenen hoeveelheid tegels, technische instructies op de werf), ook voor de aankoop van toebehoren, materiaal en het transport van de materialen die nodig zijn voor de werkzaamheden. Aangezien onderaannemer ALFA zelf geen bouwwerkzaamheden uitoefent (werken zoals bepaald in de overeenkomst met de hoofdaannemer), wordt het verbod op louter financiële onderaanneming in dit geval geschonden. 

In elk afzonderlijk geval zal het een feitelijke kwestie zijn waarvan de beoordeling toekomt aan de sociale inspecteur, de arbeidsauditeur of de directie administratieve boetes en uiteindelijk aan de rechter.

Zware sancties

Overtreding van dit verbod kan leiden tot zware sancties, met name sanctie van niveau 4, met gevangenisstraffen tot 3 jaar en boetes tot €56.000. Daarnaast kan de rechter ook uitsluiting van het recht om in te schrijven op overheidsopdrachten of om concessies te verkrijgen uitspreken.

Het is dan ook aan te bevelen de aannemings- en onderaannemingsovereenkomsten in die zin aan te passen.

Zorgvuldigheidsnorm

Een tweede maatregel betreft de verstrenging van de zorgvuldigheidsplicht.

Bent u aannemer of schuift u als onderaannemer een deel van de opdracht door, dan bent u hoofdelijk aansprakelijk in het geval van illegale tewerkstelling door een onderaannemer.

Dit betekent dat u zelf aansprakelijk kan gesteld worden als uw onderaannemer illegale personen tewerkstelt.

U dient hier dus zeker de nodige aandacht aan te besteden. Zo kunt u de onderaannemer een schriftelijke verklaring laten afleggen waarin hij uitdrukkelijk bevestigt dat hij geen illegaal verblijvende personen tewerkstelt of geen zelfstandige activiteit uitoefent zonder geldige verblijfsvergunning.

Naast deze verklaring moeten ook een aantal gegevens opgevraagd worden bij de onderaannemer. Niet alleen moeten de identificatie- en contactgegevens van de onderaannemer zelf opgevraagd worden, maar ook: de persoonlijke gegevens en gegevens over het verblijf van alle buitenlandse werknemers en zelfstandige van de onderaannemer, alsook alle nuttige en van toepassing zijnde documentatie (limosa, dimona…).

Wij staan ter uwer beschikking voor meer informatie of bijstand.

© CERTIFISC – Auteur: Jorn Peyskens 

_{DISCLAIMER Dit artikel werd gepubliceerd/voor het laatst gewijzigd op 25/04/2025 en werd opgesteld conform de op dat moment geldende wetgeving, rechtspraak, rechtsleer en interpretaties.} 

_{Sinds voormelde datum kunnen er zich wijzigingen voordoen waardoor dit artikel verouderde informatie kan bevatten.}